بیماری لیشمانیا در سگ یک بیماری انگلی است که می‌تواند سگ‌ها را در هر سنی آلوده کند. این انگل‌ها که به صورت یاخته‌ای عمل می‌کنند، می‌توانند باعث بروز عفونت‌های پوستی و احشایی شوند. عمدتاً این بیماری از طریق نیش پشه‌های خاکی به ویژه نوع فلبوتومین انتقال می‌یابد. بیماری لیشمانیا در سگ‌ها جزو بیماری‌های مسری است. همچنین در شرایط خاص امکان انتقال این بیماری به انسان نیز وجود دارد. با این حال انتقال بیماری لیشمانیا به طور مستقیم از طریق گاز گرفتگی سگ‌های آلوده به انسان منتقل نمی‌شود. بلکه خطر اصلی نیش زدن پشه‌های خاکی آلوده به لیشمانیا است که می‌تواند باعث آلودگی انسان شود. از این‌رو در پت گلد به بررسی جزئیات و جنبه‌های مختلف بیماری لیشمانیا در سگ خواهیم پرداخت. شما عزیزان می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این بیماری تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
بیماری لیشمانیا چیست؟
بیماری لیشمانیا در سگ یک انگل خطرناک است که می‌تواند به سلامت سگ‌ها آسیب جدی بزند. اگر درمان به موقع و مناسب برای این بیماری انجام نشود، ممکن است سگ شما دچار مشکلات جدی شود. در نهایت این بیماری می‌تواند باعث مرگ او شود. جالب است بدانید که لیشمانیا می‌تواند برای مدت طولانی بین ۳ تا ۲۰ ماه، بدون هیچ علائم و نشانه‌ای در بدن سگ باقی بماند. بسیاری از سگ‌ها به نیش پشه‌ها مقاوم هستند و هیچ علائمی از خود نشان نمی‌دهند. به همین دلیل این حیوانات به عنوان ناقلین بیماری شناخته می‌شوند. بنابراین مراجعه منظم و برنامه‌ریزی شده به دامپزشک برای معاینه و تشخیص بیماری‌ها اهمیت زیادی دارد. سگ‌ها در هر سن و نژادی می‌توانند به این بیماری مبتلا شوند. اما شدت و نوع ابتلا ممکن است بسته به نژاد و سن متفاوت باشد. از این‌رو آگاهی و مراقبت مستمر از سلامت سگ‌ها امری ضروری است تا از بروز مشکلات جدی جلوگیری شود.
انواع لیشمانیوز در سگ
بیماری لیشمانیا در سگ به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:
لیشمانیوز جلدی
این نوع شایع‌ترین شکل بیماری لیشمانیا در سگ است و حدود 80٪ از سطح پوست را تحت تأثیر قرار می‌دهد از جمله علائم اصلی این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ریزش مو: به ویژه در نواحی اطراف بینی، گوش و چشم
- آلوپسی: نازک شدن و ریزش مو
- زخم‌های پوستی: ضایعاتی که به آرامی بهبود می‌یابند یا ممکن است به طور کامل بهبود نیابند مگر اینکه به موقع تشخیص داده شوند.
- رشد غیرطبیعی ناخن‌ها: ناخن‌ها ممکن است خیلی بلند یا شکننده شوند.
- افزایش لایه بیرونی پوست: پوست ممکن است ضخیم‌تر و ناهموارتر به نظر برسد.
- تغییر رنگ پوست: از دست دادن رنگ طبیعی پوست
- ترک‌ها: ایجاد ترک در قسمت زیرین پاها و روی پدهای آنها
- ندول‌های پوستی: توده‌های کوچکی که روی پوست ظاهر می‌شوند.
لیشمانیوز احشایی
این نوع بیماری لیشمانیا در سگ اندام‌های داخلی این حیوان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به طوری که می‌تواند به کلیه‌ها، کبد و طحال آسیب برساند. این بیماری همچنین بر سیستم ایمنی و نخاع تأثیر می‌گذارد. علائم معمولاً 2 تا 8 ماه پس از نیش پشه آلوده ظاهر می‌شوند و به شرح زیر هستند:
- از دست دادن اشتها: سگ ممکن است تمایلی به غذا نداشته باشد.
- بی‌حالی و کم‌تحرکی: سگ به طور غیرمعمول بی‌علاقه و کم‌تحرک می‌شود.
- کاهش وزن شدید: کاهش وزن قابل مشاهده و قابل توجه
- بزرگ شدن کبد: کبد ممکن است به طور غیرعادی بزرگ شود.
- خونریزی از بینی: امکان خونریزی بینی نیز وجود دارد.
- مشکلات کلیوی: تغییراتی در عملکرد کلیه‌ها
- اسهال: در برخی مواقع سگ دچار اسهال می‌شود.
- مدفوع قیری: تغییر رنگ مدفوع به قرمز تیره یا سیاه، که احتمال بروز آن بسیار کم است.
علاوه بر این علائم، برخی نشانه‌های دیگر نیز وجود دارد که نباید نادیده گرفته شوند این موارد فوق عبارتند از:
- افزایش ادرار: سگ ممکن است بیشتر از حد معمول ادرار کند.
- تشنگی مفرط: سگ به طور غیرعادی تشنه می‌شود.
- نورالژی: درد شدید در نواحی خاص
- درد مفاصل و عضلات: احساس ناراحتی در نواحی مفصلی و عضلانی
نکته مهم این است که شایع‌ترین علائم در لیشمانیوز جلدی، ریزش مو در اطراف بینی، چشم و گوش است. با گذشت زمان وزن سگ ممکن است کاهش یابد. اما معمولاً به خوردن ادامه می‌دهد و زخم‌هایی بر روی پوست (به ویژه در پاها و سر) ظاهر می‌شود. در مراحل پیشرفته و مزمن بیماری لیشمانیا در سگ می‌تواند علائمی مانند نارسایی کلیه نیز مشاهده شود. توجه داشته باشید که همه سگ‌ها علائم یکسانی ندارند. زیرا نژاد و جثه سگ می‌تواند بر نوع و شدت بیماری موثر باشد.
علائم بیماری لیشمانیوز در سگ
بیماری لیشمانیوز در سگ می‌تواند علائم متعدد و جدی داشته باشد. از جمله این علائم می‌توان به ضایعات پوستی، مشکلات چشمی (و یا اطراف چشم) و خونریزی از بینی اشاره کرد. سگ‌های مبتلا به این بیماری معمولاً کاهش وزن، عدم تحمل ورزش و بی‌حالی را تجربه می‌کنند. در معاینه فیزیکی علائم دیگری مانند: ناهنجاری‌های پوستی، بزرگ شدن غدد لنفاوی، اختلالات چشمی، بزرگ شدن طحال و رشد غیرطبیعی ناخن‌ها نیز رویت می‌شود. علاوه‌بر این سگ‌ها با افزایش ادرار و تشنگی ناشی از مشکلات کلیوی، استفراغ، التهاب روده، مدفوع تیره (ملنا) و لنگش آسیب‌های مفصلی، عضلانی یا استخوانی مواجه می‌شوند.
ضایعات پوستی مرتبط با بیماری لیشمانیوز در سگ می‌تواند شامل: درماتیت اگزفولیاتیو باشد که ممکن است در صورت، گوش‌ها و اندام‌ها به صورت عمومی یا موضعی ظاهر شود. این درماتیت می‌تواند با زخم‌هایی به شکل توده‌های سخت یا زخم‌های پوستی همراه بوده که در نقاط مختلف به ویژه گوش‌ها، خونریزی قابل توجهی داشته باشد. همچنین یافته‌های آزمایشگاهی نیز می‌تواند شامل: کم‌خونی غیرترمیمی خفیف تا متوسط باشد و در برخی موارد کاهش پلاکت‌های خون، هیپرپروتئینمی، هیپرگلوبولینمی و هیپوآلبومینمی را نشان دهد. لازم به ذکر است بیان کنیم که شدت و نوع این علائم می‌تواند بسته به ایمنی، ژنتیک، شرایط نگهداری و میزان آلودگی محیطی در هر سگ متفاوت باشد. بنابراین توجه به وضعیت سلامت سگ‌ها و مراجعه به دامپزشک در صورت بروز هرگونه علامت غیرعادی ضروری است.
راه‌های تشخیص بیماری لیشمانیوز در سگ
تشخیص بیماری لیشمانیوز در سگ به نوع آن (جلدی، مخاطی یا احشایی) و علائم بالینی بستگی دارد و می‌تواند از راه‌های مختلفی انجام شود.
تشخیص نوع جلدی
در موارد جلدی پزشک معمولاً با بررسی زخم‌های پوستی و مطالعه سوابق بیمار در نواحی اندمیک لیشمانیوز به تشخیص اولیه دست می‌یابد. برای تأیید این تشخیص، نمونه‌ای از بافت زخم یا مایع موجود در آن گرفته می‌شود. این نمونه سپس تحت آزمایش‌های میکروسکوپی، کشت در محیط‌های خاص یا آزمایش‌های ژنتیکی مانند PCR (واکنش زنجیره‌ای پلیمراز) قرار می‌گیرد تا وجود بیماری لیشمانیا در سگ تأیید شود.
تشخیص نوع احشایی
تشخیص لیشمانیوز احشایی به خاطر درگیر شدن اندام‌های داخلی کمی پیچیده‌تر است. در این حالت پزشک برای بررسی علائم عفونت و وضعیت عملکرد کبد و طحال، آزمایش خون انجام دهد. همچنین آزمایش‌های سرولوژیک مانند ELISA برای شناسایی آنتی‌بادی‌های تولید شده علیه بیماری لیشمانیا در سگ کاربرد دارد. در موارد مشکوک نمونه‌گیری از مغز استخوان، طحال یا کبد نیز ممکن است برای تأیید وجود انگل انجام شود. علاو‌بر این، روش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی یا CT اسکن برای ارزیابی وضعیت اندام‌های داخلی به ویژه در نوع احشایی مورد استفاده قرار می‌گیرند. تشخیص زودهنگام و دقیق بیماری لیشمانیوز اهمیت زیادی دارد. زیرا درمان سریع می‌تواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند.
درمان بیماری لیشمانیوز در سگ
درمان بیماری لیشمانیا در سگ به نوع و شدت علائم آن بستگی دارد. به طوری که در موارد خفیف لیشمانیوز جلدی، ممکن است زخم‌های کوچک به طور طبیعی بهبود یابند. هرچند این بهبودی معمولاً با ایجاد جای زخم همراه است. اما برای تسریع روند درمان و کاهش عوارض جانبی، معمولاً داروهای موضعی مانند: پماد پارامایسین و آنتی‌مون‌های پنج ظرفیتی همچون گلوکانتیم و پنتوستام تجویز می‌شوند. در موارد شدیدتر این بیماری به ویژه در نوع مخاطی و احشایی به داروهای سیستمیک نیاز دارید. از جمله این دارو‌ها می‌توان به آمفوتریسین B، میلتفوسین و پنتامیدین اشاره کرد. این موارد به صورت تزریقی یا خوراکی مصرف می‌شوند و به نابودی بیماری لیشمانیا در سگ کمک می‌کنند.
همچنین در برخی موارد از روش‌های حرارتی یا سرما درمانی (ترموتراپی یا کرایوتراپی) برای درمان زخم‌های پوستی استفاده می‌شود. در نوع احشایی که خطرناک‌تر است فوریت در شروع درمان بسیار حیاتی است تا از آسیب به اندام‌های داخلی مانند کبد و طحال جلوگیری شود. درمان‌های طولانی‌مدت و کنترل دقیق علائم نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. از همه مهم‌تر رعایت بهداشت، استفاده از پشه‌بند و کنترل جمعیت حشرات در پیشگیری و مدیریت این بیماری نقش مؤثری ایفا می‌کند. از این‌رو شما می‌توانید پک‌های بهداشتی مورد نیاز سگ‌تان را از پت شاپ‌های معتبر همچون پت گلد خریداری کنید.
رژیم غذایی ایده‌آل برای سگ‌های مبتلا به لیشمانیا
سگ‌هایی که به بیماری لیشمانیوز مبتلا هستند، به رژیم غذایی خاصی نیاز دارند. به طوری که این رژیم باید با توجه به وضعیت عمومی و عوارض ناشی از عفونت تنظیم شود. به ویژه اگر سگ دچار نارسایی کلیه باشد، تغییرات در رژیم غذایی باید با دقت و با رعایت اصول خاصی انجام شود. از جمله نکات کلیدی که باید برای تغذیه سگ‌های مبتلا به لیشمانیوز رعایت کنید عبارتند از:
پروتئین‌های آسان هضم:
تامین پروتئین کافی برای سگ ضروری است اما باید توجه داشت که مقدار آن باید متعادل باشد. پروتئین‌های مانند مرغ یا ماهی قزل‌آلا می‌توانند گزینه‌های مناسبی باشند زیرا به راحتی هضم می‌شوند. در صورتی که کلیه‌ها آسیب دیده باشند، بهتر است پروتئین به کلی از رژیم غذایی حذف شود تا فشار اضافی به آنها وارد نشود.
آنتی‌اکسیدان‌ها:
آنتی‌اکسیدان‌ها نقش بسیار مهمی در تقویت سیستم ایمنی سگ‌ها دارند. ویتامین‌های A، E و C از سلول‌ها در برابر آسیب‌های اکسیداتیو محافظت می‌کنند. همچنین در بهبود زخم‌های ناشی از بیماری نیز موثر هستند. میوه‌ها، سبزیجات و غلات منابع خوبی از آنتی‌اکسیدان‌ها هستند اما بهتر است برای بهره‌مندی از مزایای بیشتر از مکمل‌های پیشنهادی دامپزشک استفاده کنید.
امگا 3 و امگا 6:
این چربی‌های ضروری باعث تحریک سیستم ایمنی و بهبود سلامت پوست و موی سگ می‌شوند. از آنجایی که سگ‌ها توانایی تولید این چربی‌ها را ندارند باید در رژیم غذایی آنها گنجانده شود. روغن ماهی سالمون یا مکمل‌های حاوی این اسیدهای چرب می‌توانند گزینه‌های مناسبی باشند. امروزه پت شاپ‌هایی همچون پت گلد غذاهای حاوی این چربی‌ها را در نهایت کیفیت عرضه می‌کنند. از این‌رو شما می‌توانید به راحتی این ماده مغذی را برای سگ بیمار خود تهیه کنید.
آبرسانی:
هیدراتاسیون کافی برای عملکرد صحیح اندام‌های داخلی بسیار حیاتی است. سگ‌ها باید همیشه به آب تازه و شیرین دسترسی داشته باشند تا دچار کم‌آبی نشوند.
آیا لیشمانیا از سگ‌ها به انسان منتقل می‌شود؟
بیماری لیشمانیا از طریق تماس مستقیم با سگ یا گربه آلوده به انسان منتقل نمی‌شود. به عبارتی شما نمی‌توانید با نوازش یا گاز گرفتن این حیوانات به بیماری لیشمانیوز مبتلا شوید. اما داستان به اینجا ختم نمی‌شود اگر سگی به لیشمانیا مبتلا باشد و پشه خاکی از خون آن تغذیه کند. در این صورت ممکن است این پشه شما را نیش بزند و خطر آلودگی شما وجود دارد. بنابراین در مواجهه با زخم‌های سگ‌های مبتلا به این بیماری، حتماً از دستکش استفاده کرده و نکات بهداشتی را به دقت رعایت کنید تا از بروز هرگونه خطر احتمالی جلوگیری شود.
راه‌های انتقال لیشمانیا
لیشمانیا به سرعت در سگ‌ها منتقل می‌شود زیرا رندگی این انگل در دو مرحله تکامل می‌یابد و می‌تواند چرخه حیات خود را در بدن دو میزبان مختلف تکمیل کند. پشه‌ها به عنوان اصلی‌ترین ناقل این بیماری شناخته می‌شوند. بنابراین سگ‌های مبتلا به لیشمانیا باید از سگ‌های سالم دور نگه داشته شوند. زیرا ارتباط مستقیم می‌تواند بیماری را به سگ‌های سالم منتقل کند. علاوه‌بر این توصیه می‌شود که سگ‌های مبتلا به لیشمانیا باردار نشوند چرا که انتقال این انگل از مادر به توله‌ها به راحتی و به سرعت اتفاق می‌افتد و توله‌هایی که به دنیا می‌آیند به طور قطع به لیشمانیا مبتلا خواهند بود.
راهکارهای پیشگیری از بروز بیماری لیشمانیا در سگ
پیشگیری از بروز بیماری لیشمانیا در سگ به مراتب آسان‌تر از درمان آن است. با رعایت چند پروتکل ساده می‌توانید از ابتلای سگ خود به این بیماری جلوگیری کنید. یکی از مهم‌ترین اقدامات، تزریق واکسن‌های مخصوص است که تأثیر زیادی بر سلامت سگ‌ها دارد. استفاده از حشره‌کش‌ها برای دفع پشه‌های آلوده نیز از نکات کلیدی در پیشگیری به شمار می‌رود. پشه‌های خاکی معمولاً در مناطق گرم و مرطوب رشد و تکثیر می‌شوند، بنابراین بهتر است از ورود سگ‌ها به مناطقی که از بهداشت محیطی آن مطمئن نیستید، خودداری کنید. با رعایت این تدابیر می‌توانید سگ خود را در برابر لیشمانیا محافظت کنید.
سخن پایانی
بیماری لیشمانیا در سگ یک بیماری مزمن و پایدار است که درمان آن به آسانی امکان‌پذیر نیست. در واقع فرآیند درمان بیشتر به کنترل وضعیت بیماری محدود می‌شود و این کنترل معمولاً از طریق تزریقات دارویی انجام می‌گیرد. برای پیشگیری از بروز این بیماری، توصیه می‌شود در فصول گرم سال از رها کردن سگ‌ها در خیابان‌ها خودداری کنید تا آنها در معرض نیش پشه‌های ناقل لیشمانیا قرار نگیرند. با رعایت این نکات می‌توانید سلامت حیوان خانگی‌تان را تضمین کنید.
