بیماری لیشمانیا در سگ یک بیماری انگلی است که می‌تواند سگ‌ها را در هر سنی آلوده کند. این انگل‌ها که به صورت یاخته‌ای عمل می‌کنند، می‌توانند باعث بروز عفونت‌های پوستی و احشایی شوند. عمدتاً این بیماری از طریق نیش پشه‌های خاکی به ویژه نوع فلبوتومین انتقال می‌یابد. بیماری لیشمانیا در سگ‌ها جزو بیماری‌های مسری است. همچنین در شرایط خاص امکان انتقال این بیماری به انسان نیز وجود دارد. با این حال انتقال بیماری لیشمانیا به طور مستقیم از طریق گاز گرفتگی سگ‌های آلوده به انسان منتقل نمی‌شود. بلکه خطر اصلی نیش زدن پشه‌های خاکی آلوده به لیشمانیا است که می‌تواند باعث آلودگی انسان شود. از این‌رو در پت گلد به بررسی جزئیات و جنبه‌های مختلف بیماری لیشمانیا در سگ خواهیم پرداخت. شما عزیزان می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این بیماری تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
بیماری لیشمانیا چیست؟
بیماری لیشمانیا در سگ یک انگل خطرناک است که می‌تواند به سلامت سگ‌ها آسیب جدی بزند. اگر درمان به موقع و مناسب برای این بیماری انجام نشود، ممکن است سگ شما دچار مشکلات جدی شود. در نهایت این بیماری می‌تواند باعث مرگ او شود. جالب است بدانید که لیشمانیا می‌تواند برای مدت طولانی بین ۳ تا ۲۰ ماه، بدون هیچ علائم و نشانه‌ای در بدن سگ باقی بماند. بسیاری از سگ‌ها به نیش پشه‌ها مقاوم هستند و هیچ علائمی از خود نشان نمی‌دهند. به همین دلیل این حیوانات به عنوان ناقلین بیماری شناخته می‌شوند. بنابراین مراجعه منظم و برنامه‌ریزی شده به دامپزشک برای معاینه و تشخیص بیماری‌ها اهمیت زیادی دارد. سگ‌ها در هر سن و نژادی می‌توانند به این بیماری مبتلا شوند. اما شدت و نوع ابتلا ممکن است بسته به نژاد و سن متفاوت باشد. از این‌رو آگاهی و مراقبت مستمر از سلامت سگ‌ها امری ضروری است تا از بروز مشکلات جدی جلوگیری شود.
عامل بیماری لیشمانیا چیست؟
عامل بیماری، انگل‌های تک‌یاخته‌ای هستند که عمدتاً Leishmania infantum نام دارند. سگ‌ها به‌عنوان مخزن اصلی این انگل شناخته می‌شوند. این انگل دارای دو مرحله از چرخه زندگی است: مرحله‌ای که در بدن پشه خاکی ماده به‌صورت "پروماستیگوت" وجود دارد، و مرحله‌ای که در بدن میزبان پستاندار (از جمله سگ) به‌صورت "آماستیگوت" درون سلول‌های ماکروفاژ تکثیر می‌شود.
راه‌های انتقال لیشمانیا در سگ‌ها
اصلی‌ترین روش انتقال بیماری لیشمانیا در سگ، گزش پشه خاکی (Sand Fly) است. این حشرات ناقل انگل هستند و با نیش زدن به سگ، گربه یا انسان، عامل بیماری را منتقل می‌کنند. علاوه بر این، امکان انتقال از طریق مادر به توله‌ها در دوران بارداری یا شیردهی نیز وجود دارد.
نکته مهم اینجاست که دوره کمون بیماری بسیار طولانی است؛ یعنی ممکن است سگ ماه‌ها یا حتی سال‌ها بعد از ابتلا هیچ علائمی نشان ندهد. این بیماری بیشتر در مناطق گرمسیری مانند مدیترانه، آمریکای مرکزی و جنوبی، خاورمیانه و جنوب مکزیک دیده می‌شود. مواردی نیز از ابتلای سگ‌ها در ایالت‌های اوهایو، اوکلاهما و تگزاس آمریکا گزارش شده است. در آمریکای شمالی، این بیماری بیشتر در سگ‌های نژاد فاکس‌هاند دیده می‌شود.
همه‌گیری‌شناسی لیشمانیوز سگ‌ها
علائم بیماری لیشمانیا در سگ
علائم رایج لیشمانیای احشایی
- تب
- اسهال و استفراغ
- بی‌اشتهایی یا بی‌میلی به غذا
- کاهش وزن شدید
- خونریزی بینی
- مدفوع قیری‌رنگ
- تغییرات چشمی
- عدم تحمل ورزش و تحرک
- تورم طحال یا نارسایی کلیه
علائم رایج لیشمانیای جلدی
- ریزش مو
- پوسته‌ریزی و ضخیم شدن پوست به‌ویژه در پد پنجه‌ها و ناحیه پوزه
- شکنندگی یا رشد بیش‌ازحد ناخن‌ها
- زخم‌های پوستی و ندول‌های سطحی
- تغییر رنگ پوست
تشخیص بیماری لیشمانیا در سگ‌ها
تشخیص نوع جلدی لیشمانیا در سگ‌ها
در موارد جلدی پزشک معمولاً با بررسی زخم‌های پوستی و مطالعه سوابق بیمار در نواحی اندمیک لیشمانیوز به تشخیص اولیه دست می‌یابد. برای تأیید این تشخیص، نمونه‌ای از بافت زخم یا مایع موجود در آن گرفته می‌شود. این نمونه سپس تحت آزمایش‌های میکروسکوپی، کشت در محیط‌های خاص یا آزمایش‌های ژنتیکی مانند PCR (واکنش زنجیره‌ای پلیمراز) قرار می‌گیرد تا وجود بیماری لیشمانیا در سگ تأیید شود.
تشخیص نوع احشایی لیشمانیا در سگ‌ها
تشخیص لیشمانیوز احشایی به خاطر درگیر شدن اندام‌های داخلی کمی پیچیده‌تر است. در این حالت پزشک برای بررسی علائم عفونت و وضعیت عملکرد کبد و طحال، آزمایش خون انجام دهد. همچنین آزمایش‌های سرولوژیک مانند ELISA برای شناسایی آنتی‌بادی‌های تولید شده علیه بیماری لیشمانیا در سگ کاربرد دارد. در موارد مشکوک نمونه‌گیری از مغز استخوان، طحال یا کبد نیز ممکن است برای تأیید وجود انگل انجام شود. علاو‌بر این، روش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی یا CT اسکن برای ارزیابی وضعیت اندام‌های داخلی به ویژه در نوع احشایی مورد استفاده قرار می‌گیرند. تشخیص زودهنگام و دقیق بیماری لیشمانیوز اهمیت زیادی دارد. زیرا درمان سریع می‌تواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند.
درمان لیشمانیا در سگ
رای درمان لیشمانیا در سگ داروهایی وجود دارد که معمولاً دوره درمان آن بین ۶ تا ۱۲ ماه طول می‌کشد. این داروها می‌توانند علائم بیماری را کنترل کنند، اما معمولاً قادر به حذف کامل انگل از بدن نیستند. بنابراین احتمال بازگشت علائم در آینده وجود دارد و در این صورت، درمان باید مجدداً آغاز شود. در موارد پیشرفته که اندام‌های حیاتی درگیر شده‌اند، ممکن است درمان مؤثر نباشد. در چنین شرایطی، تصمیم‌گیری درباره ادامه درمان یا انتخاب گزینه‌هایی مانند اتانازی انسانی بر عهده دامپزشک و صاحب حیوان است.
درمان بیماری لیشمانیا در سگ به نوع و شدت علائم آن بستگی دارد. به طوری که در موارد خفیف لیشمانیوز جلدی، ممکن است زخم‌های کوچک به طور طبیعی بهبود یابند. هرچند این بهبودی معمولاً با ایجاد جای زخم همراه است. اما برای تسریع روند درمان و کاهش عوارض جانبی، معمولاً داروهای موضعی مانند: پماد پارامایسین و آنتی‌مون‌های پنج ظرفیتی همچون گلوکانتیم و پنتوستام تجویز می‌شوند. در موارد شدیدتر این بیماری به ویژه در نوع مخاطی و احشایی به داروهای سیستمیک نیاز دارید. از جمله این داروها می‌توان به آمفوتریسین B، میلتفوسین و پنتامیدین اشاره کرد. این موارد به صورت تزریقی یا خوراکی مصرف می‌شوند و به نابودی بیماری لیشمانیا در سگ کمک می‌کنند.
همچنین در برخی موارد از روش‌های حرارتی یا سرما درمانی (ترموتراپی یا کرایوتراپی) برای درمان زخم‌های پوستی استفاده می‌شود. در نوع احشایی که خطرناک‌تر است فوریت در شروع درمان بسیار حیاتی است تا از آسیب به اندام‌های داخلی مانند کبد و طحال جلوگیری شود. درمان‌های طولانی‌مدت و کنترل دقیق علائم نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. از همه مهم‌تر رعایت بهداشت، استفاده از پشه‌بند و کنترل جمعیت حشرات در پیشگیری و مدیریت این بیماری نقش مؤثری ایفا می‌کند. از این‌رو شما می‌توانید پک‌های بهداشتی مورد نیاز سگ‌تان را از پت شاپ‌های معتبر همچون پت گلد خریداری کنید.
پیشگیری از لیشمانیا در سگ‌ها
از آنجایی که لیشمانیا می‌تواند به انسان نیز منتقل شود، پیشگیری از گزش حشرات ناقل بسیار حیاتی است. هرچند بیماری به‌صورت مستقیم از سگ به انسان منتقل نمی‌شود، اما اگر پشه خاکی ابتدا سگ آلوده را نیش بزند و سپس انسان را، می‌تواند عامل بیماری را منتقل کند.
برای پیشگیری از ابتلا به لیشمانیا در سگ اقدامات زیر پیشنهاد می‌شود:
- استفاده از اسپری‌ها یا لوسیون‌های ضد پشه برای حیوان و خودتان
- پرهیز از حضور در مناطق پرخطر و محل‌های تجمع پشه خاکی
- واکسیناسیون سگ؛ در برخی کشورها مانند برزیل و اتحادیه اروپا واکسن لیشمانیا برای سگ‌ها تأیید شده است
اگر قصد سفر به مناطق گرمسیری یا مناطق شناخته‌شده با شیوع لیشمانیا را دارید، حتماً با دامپزشک مشورت کنید تا درباره ایمنی سفر برای حیوان خانگی‌تان تصمیم‌گیری شود.
نتیجه گیری
منابع
