گربه‌ها نیز از بیماری‌های پوستی نظیر قارچ در امان نیستند. مخصوصا اگر به بلوغ نرسیده باشند یا سیستم ایمنی بدن آن‌ها ضعیف باشد. در این صورت، به‌خوبی نمی‌توانند با این عارضه مقابله کنند. قارچ پوستی گربه یکی از عارضه‌های رایج است که با تولید داروهای موثر و روش‌های اصولی مراقبت از آن‌ها به‌راحتی می‌توان آن را مهار کرد. شناخت انواع آن، روش‌های درمان و پیشگیری، علل ایجاد و علائم هریک از انواع آن بخشی از مطالبی است که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم تا بتوانید این بیماری رایج را در گربه‌سانان مهار کنید. با پت گلد همراه باشید.
قارچ پوستی گربه چیست؟
قارچ پوستی گربه نوعی عفونت پوستی است که توسط قارچ‌ها ایجاد می‌شود. قارچ‌ها ارگانیسم‌های انگلی و هاگ‌ساز هستند که به‌طور گسترده‌ای در محیط اطراف ما یافت می‌شوند. هاگ‌های قارچی مقاومت بسیار بالایی دارند و می‌توانند سال‌ها در محیط باقی بمانند. گربه‌ها معمولاً از طریق تماس مستقیم با حیوان آلوده یا از محیط اطراف (به‌ویژه خاک) به این هاگ‌ها آلوده می‌شوند.
این نوع عفونت قارچی می‌تواند باعث بروز مشکلات متعددی شود، از جمله عفونت‌های پوستی یا حتی بیماری‌های تنفسی. زمانی که هاگ‌های قارچ با پوست یا ناخن‌های گربه تماس پیدا می‌کنند، می‌توانند تکثیر شوند و لایه‌های محافظ پوست را تحت تأثیر قرار دهند.
در حالت عادی، سیستم ایمنی قوی در گربه‌های بالغ و سالم مانع از رشد قارچ‌ها می‌شود. اما عواملی مانند استرس، بیماری یا ضعف سیستم ایمنی، می‌توانند گربه را مستعد ابتلا به قارچ پوستی کنند. این عفونت‌ها در آب‌وهوای گرم و مرطوب شیوع بیشتری دارند.
نکته مهم دیگر این است که بسیاری از قارچ‌های پوستی گربه زئونوز (قابل انتقال به انسان) هستند. بنابراین در صورت تشخیص یا مشکوک بودن به عفونت قارچی در حیوان خانگی‌تان، حتماً با پزشک مشورت کنید.
انواع قارچ پوستی در گربه‌ها
شایع‌ترین نوع قارچ پوستی گربه، درماتوفیتوز یا همان عفونت قارچی درماتوفیت است که در بین عموم با نام "قارچ حلقوی" یا "قارچ پوستی" شناخته می‌شود. برخلاف نام آن، این بیماری توسط کرم ایجاد نمی‌شود، بلکه عامل آن یک قارچ است.
ضایعه کلاسیک این نوع قارچ به‌صورت ناحیه‌ای دایره‌ای‌شکل از ریزش مو همراه با پوسته‌پوسته شدن پوست ظاهر می‌شود؛ هرچند همیشه هم این الگو دیده نمی‌شود. بعضی گربه‌ها ممکن است دچار ریزش مو یا تغییرات پوستی در الگوهای متفاوت‌تری شوند، یا حتی هیچ علامت ظاهری نداشته باشند.
شایع‌ترین عامل این عفونت قارچی در گربه‌ها، قارچ Microsporum canis است. با این حال قارچ‌های دیگری مانند Microsporum gypseum و Trichophyton mentagrophytes نیز می‌توانند باعث عفونت شوند.
جالب است بدانید برخی گربه‌ها ممکن است ناقل خاموش این بیماری باشند؛ یعنی بدون اینکه نشانه‌های بالینی واضحی داشته باشند، همچنان قادر به انتقال قارچ پوستی به حیوانات دیگر یا انسان هستند.
در کنار انواع رایج قارچ پوستی گربه، برخی عفونت‌های قارچی نادر نیز وجود دارند که می‌توانند پوست گربه را درگیر کنند. این عفونت‌ها اغلب علائم پوستی را در کنار درگیری‌های داخلی ایجاد می‌کنند و تشخیص زودهنگام آن‌ها برای درمان مؤثر ضروری است:
کریپتوکوکوزیس (Cryptococcosis)
کریپتوکوکوزیس نوعی بیماری قارچی خطرناک است که می‌تواند بخش‌های مختلفی از بدن گربه‌ها از جمله دستگاه تنفسی (به‌ویژه حفره بینی)، سیستم عصبی مرکزی، چشم‌ها و پوست (به‌خصوص صورت و گردن) را درگیر کند. عامل این بیماری، قارچ‌های Cryptococcus neoformans و Cryptococcus gattii هستند که به‌طور طبیعی در خاک و فضولات پرندگان (خصوصاً فضله‌ی کبوتر) وجود دارند. آلودگی گربه به این قارچ‌ها معمولاً از طریق استنشاق هاگ‌ها یا ورود قارچ به زخم‌ها اتفاق می‌افتد.
علائم کریپتوکوکوزیس در گربه‌ها
کریپتوکوکوزیس بیشتر در گربه‌ها دیده می‌شود، اما در سایر حیوانات اهلی و وحشی نیز ممکن است بروز پیدا کند. شایع‌ترین شکل بروز بیماری در گربه‌ها، عفونت در حفره بینی و دستگاه تنفسی فوقانی است که با علائم زیر همراه است:
- عطسه مکرر
- ترشحات مزمن از بینی (شفاف، خونی، چرکی یا موکوسی)
- توده‌های شبیه به پولیپ داخل سوراخ بینی
- ورم سفت و دردناک روی پل بینی یا زیر پوست
- ضایعات پوستی به صورت برآمدگی‌ها یا گره‌های نرم یا سفت که گاهی زخم شده و سطحی باز و خام ایجاد می‌کنند
در صورت درگیری سیستم عصبی مرکزی، ممکن است علائم عصبی و مغزی شامل موارد زیر دیده شود:
- افسردگی یا بی‌حالی
- تغییر در رفتار و خلق‌وخو
- تشنج
- چرخیدن به دور خود
- فلج خفیف
- کوری
همچنین بیماری ممکن است باعث درگیری چشمی شود، از جمله:
- مردمک‌های گشاد و بدون واکنش به نور
- کوری ناشی از جدا شدن شبکیه
- التهاب بافت‌های داخلی چشم
روش تشخیص و درمان کریپتوکوکوزیس در گربه‌ها
تشخیص این بیماری معمولاً از طریق بررسی میکروسکوپی نمونه‌های گرفته‌شده از نواحی آلوده یا آزمایش‌های تخصصی دیگر صورت می‌گیرد. درمان کریپتوکوکوزیس شامل مصرف داروهای ضدقارچ قوی است که ممکن است چندین ماه ادامه داشته باشد. در برخی موارد، به‌ویژه زمانی که توده‌هایی در حفره بینی یا روی بینی وجود دارد، ممکن است نیاز به عمل جراحی نیز باشد.
گربه‌هایی که به بیماری‌های زمینه‌ای مانند ویروس لوسمی گربه (FeLV) یا ویروس نقص ایمنی گربه (FIV) مبتلا هستند، شانس کمتری برای بهبودی کامل دارند و درمان در آن‌ها معمولاً دشوارتر و طولانی‌تر خواهد بود.
کوکسیدیوئیدومایکوزیس (Coccidioidomycosis)
بیماری کوکسی‌دیومی‌کوزیس (Coccidioidomycosis) یک عفونت قارچی غیرواگیر است که توسط قارچ Coccidioides immitis ایجاد می‌شود. این بیماری بیشتر در مناطق خشک و بیابانی جنوب غربی ایالات متحده آمریکا و نواحی مشابه جغرافیایی در مکزیک و آمریکای مرکزی و جنوبی شایع است. تنها راه شناخته شده انتقال این بیماری، استنشاق هاگ‌های قارچ است که اغلب به وسیله ذرات گرد و غبار منتقل می‌شوند. شیوع این بیماری معمولاً پس از دوره‌های بارندگی و سپس خشکسالی و بروز طوفان‌های گرد و غبار رخ می‌دهد. ابتلا به این بیماری در گربه‌ها نادر است.
کوکسی‌دیومی‌کوزیس عمدتاً به صورت یک بیماری مزمن دستگاه تنفسی در گربه‌ها ظاهر می‌شود. علائم رایج در گربه‌های مبتلا شامل مشکلات پوستی مانند ضایعات چرکی پوستی، تورم‌های زیرپوستی و آبسه‌ها، تب، کاهش اشتها و کاهش وزن است. سایر علائم کمتر شایع عبارت‌اند از مشکلات تنفسی، لنگش، نشانه‌های عصبی و اختلالات چشمی. در حدود نیمی از گربه‌های مبتلا، عفونت به چندین ناحیه از بدن گسترش پیدا می‌کند. تشخیص این بیماری بر اساس آزمایش‌های خون یا شناسایی قارچ در نمونه‌های بافتی گرفته شده از حیوان انجام می‌شود.
درمان این بیماری نیازمند مصرف طولانی‌مدت داروهای ضد قارچ است. پیش‌آگهی بیماری محتاطانه است اما گربه‌هایی که فقط دچار عفونت‌های پوستی شده‌اند ممکن است به درمان پاسخ دهند. روش پیشگیری شناخته شده‌ای به جز کاهش تماس گربه با خاک و گرد و غبار بیابانی در مناطق آلوده وجود ندارد.
بلاستومایکوزیس (Blastomycosis)
بلاستومایکوز (Blastomycosis) نوعی عفونت قارچی خطرناک است که توسط قارچی به نام Blastomyces dermatitidis ایجاد می‌شود. این بیماری بیشتر در مناطقی با رطوبت بالا و خاک اسیدی مانند حوزه‌های رودخانه‌های می‌سی‌سی‌پی، میسوری، تنسی و اوهایو، دریاچه‌های بزرگ آمریکای شمالی و مسیر آبی سن‌لورانس دیده می‌شود. همچنین در برخی مناطق شمال غربی اقیانوس آرام نیز شیوع دارد. سدهای آبی ساخته‌شده توسط سگ‌آبی، محیط‌های مرطوب و غنی از مواد آلی در حال پوسیدگی، و حتی مدفوع پرندگان و خفاش‌ها می‌توانند محل رشد این قارچ باشند.
در بین حیوانات خانگی، گربه‌ها یکی از گونه‌های مستعد ابتلا به این بیماری هستند؛ با این حال، بروز علائم شدید در اندام‌های مختلف بدن گربه‌ها نسبت به سگ‌ها کمتر اتفاق می‌افتد.
نحوه ابتلا گربه به بلاستومایکوز
رایج‌ترین راه ابتلا، تنفس هاگ قارچ از طریق ریه‌ها است. در صورتی که سیستم ایمنی بدن ضعیف باشد یا دفاع تنفسی به‌درستی عمل نکند، قارچ از ریه‌ها وارد جریان خون شده و به سایر اعضای بدن گسترش می‌یابد. البته انتقال از طریق پوست نیز ممکن است، اما بسیار نادرتر از عفونت تنفسی است.
علائم بلاستومایکوز در گربه‌ها
گربه‌های مبتلا ممکن است علائم زیر را نشان دهند:
- تب
- بی‌حالی و کاهش انرژی
- بی‌اشتهایی و کاهش وزن
- سرفه و تنگی نفس در اثر درگیری ریوی
- عدم تحمل فعالیت بدنی
- بزرگ شدن غدد لنفاوی
- درگیری استخوان‌ها و بروز لنگش
- علائم عصبی مانند تشنج، تغییر رفتار، کما یا مرگ ناگهانی
- اختلالات دستگاه ادراری یا تناسلی مثل وجود خون در ادرار یا سختی در دفع ادرار
- مشکلات چشمی مانند درد، حساسیت به نور، گلوکوم و در موارد شدید، نابینایی ناشی از آسیب شبکیه
- وجود زخم‌ها یا آبسه‌های چرکی در پوست
روش‌های تشخیص بلاستومایکوز در گربه
اگر گربه‌تان دچار سرفه، مشکلات تنفسی یا سایر علائم ذکرشده باشد، دامپزشک ممکن است به بلاستومایکوز مشکوک شود. برای بررسی بیشتر، تصویربرداری از قفسه سینه (رادیوگرافی) و آزمایش خون یا ادرار انجام می‌شود. تشخیص قطعی با مشاهده مستقیم قارچ در نمونه بافتی نیز امکان‌پذیر است.
درمان بلاستومایکوز در گربه
روش درمان بستگی به شدت بیماری و وضعیت عمومی گربه دارد و باید توسط دامپزشک تعیین شود. هدف درمان، حذف قارچ از بدن و کنترل علائم بالینی مانند مشکلات تنفسی، سرفه یا ناراحتی‌های چشمی است. داروهای ضدقارچ، که ممکن است به‌مدت حداقل دو ماه یا بیشتر تجویز شوند، بخش اصلی درمان هستند. در برخی موارد، بیماری پس از بهبود اولیه، دوباره عود می‌کند.
کاندیدیازیس (Candidiasis)
بیماری کاندیدیازیس یک عفونت قارچی موضعی است که معمولاً غشاهای مخاطی و پوست را درگیر می‌کند. این بیماری در سراسر جهان در حیوانات مختلف مشاهده شده و معمولاً ناشی از قارچ مخمری شکل به نام Candida albicans است. هرچند کاندیدیازیس در گربه‌ها نادر است، اما می‌تواند با بیماری‌های دهانی و دستگاه تنفسی فوقانی، ضایعات چشمی، عفونت فضای بین ریه‌ها و دیواره قفسه سینه، بیماری‌های روده‌ای و عفونت مثانه مرتبط باشد.
عوامل مستعدکننده ابتلا به این بیماری در گربه‌ها شامل آسیب به غشاهای مخاطی، استفاده از کاتتر، مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی یا بیماری‌های زمینه‌ای است.
علائم این عفونت متغیر و غیرخاص هستند و ممکن است شامل اسهال، ضعف و ضایعات پوستی باشند. این علائم اغلب بیشتر به بیماری زمینه‌ای یا شرایط مستعدکننده مرتبط‌اند تا خود عفونت کاندیدایی. برای درمان کاندیدیازیس دهانی یا پوستی، استفاده از پماد یا داروهای موضعی می‌تواند موثر باشد. همچنین، دامپزشک ممکن است داروهای خوراکی یا تزریقی را برای درمان گربه‌های مبتلا تجویز کند.
مخمر مالاسزیا (Malassezia yeast)
ارچ مالاسزیا پاچیدرماتیس (Malassezia pachydermatis) یک نوع مخمر (قارچ) است که به طور طبیعی روی پوست و گوش گربه‌ها وجود دارد. با این حال، رشد بیش از حد و غیرطبیعی این قارچ می‌تواند باعث ایجاد التهاب پوست یا درماتیت شود. علل دقیق بروز این بیماری هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما ارتباط آن با آلرژی، سبوره (چربی پوست) و احتمالاً عوامل مادرزادی و هورمونی مطرح شده است.
شیوع درماتیت مالاسزیا در گربه‌ها نسبت به سگ‌ها کمتر است، اما می‌تواند هر نژاد گربه‌ای را تحت تاثیر قرار دهد.
علائم و انواع بیماری
- تحریک و خارش پوست
- ریزش مو (آلوپسی)
- چربی و براقیت بیش از حد پوست
- پوسته‌ریزی و خشکی پوست
- قرمزی نواحی آسیب‌دیده
- ترشحات بدبو از زخم‌ها
- تیرگی پوست (هیپرپیگمانتاسیون) و ضخیم شدن اپیدرم (در موارد مزمن)
علل بیماری
گربه‌ها ممکن است به دو فرم درماتیت مالاسزیا مبتلا شوند: فرم جوانی و فرم بزرگسالی. هر دو نوع ممکن است با آلرژی‌های غذایی و یا حساسیت به کک مرتبط باشند. در نژادهای خاص مانند گربه‌های رکس، عوامل ژنتیکی نظیر اختلالات سلول‌های ماست و نوع پوشش و پوست می‌تواند در بروز بیماری نقش داشته باشد. در گربه‌های بالغ، این بیماری اغلب با تومورهای تیموس و سرطان‌های پانکراس و کبد مرتبط است.
عوامل محیطی مانند عفونت‌های همزمان و رطوبت و دمای بالا نیز می‌توانند بیماری را تشدید کنند.
تشخیص
برای تشخیص دقیق، نیاز است که سابقه کامل سلامت گربه خود را به دامپزشک ارائه دهید، از جمله شروع و نوع علائم. دامپزشک معاینه فیزیکی کامل، آزمایش بیوشیمی خون، آزمایش ادرار و شمارش کامل سلول‌های خون را انجام می‌دهد که معمولاً نتایج طبیعی است مگر اینکه بیماری دیگری همراه باشد.
آزمایش‌های تخصصی‌تر شامل کشت قارچ و نمونه‌برداری از پوست برای تست سیتولوژی پوست است. در این روش، دامپزشک با استفاده از سواب استریل، از ناحیه آسیب‌دیده نمونه‌برداری کرده و پس از رنگ‌آمیزی با رنگ Diff-Quik، نمونه را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کند تا وجود قارچ تأیید شود.
درمان
هدف اصلی درمان، کاهش تعداد قارچ‌ها و باکتری‌ها روی پوست است. دامپزشک داروهای موضعی و شامپوهای مخصوص تجویز می‌کند که در رفع پوسته‌ها و بوی بد موثر هستند. در صورت وجود عفونت باکتریایی همزمان، آنتی‌بیوتیک‌ها و شامپوهای ضدباکتریایی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.
اسپوروتریکوزیس پوستی (Cutaneous sporotrichosis)
اسپوروتریکوزیس (Sporotrichosis) یک بیماری قارچی نادر و مزمن است که عامل آن قارچی به نام Sporothrix schenckii می‌باشد. این قارچ در طبیعت و به‌ویژه در خاک، پوشش گیاهی و چوب‌های پوسیده در سراسر جهان یافت می‌شود. در ایالات متحده، این قارچ بیشتر در مناطق ساحلی و دره‌های رودخانه‌ای مشاهده شده است. گربه‌ها معمولاً از طریق زخم‌های پوستی و تماس با گیاهان، خاک آلوده یا اجسام نوک‌تیز مانند شاخه‌های درخت به این عفونت مبتلا می‌شوند.
راه انتقال بیماری از گربه به انسان
یکی از نگرانی‌های اصلی در خصوص اسپوروتریکوزیس، قابلیت انتقال آن از حیوان به انسان، به‌ویژه از گربه به سرپرست آن است. گربه‌های مبتلا می‌توانند مقدار زیادی از قارچ را از طریق زخم‌های عفونی یا مدفوع خود دفع کنند. بنابراین رعایت بهداشت فردی هنگام تماس با گربه‌های مشکوک یا مبتلا بسیار ضروری است.
علائم و محل بروز عفونت در گربه‌ها
در گربه‌ها، اسپوروتریکوزیس بیشتر از سایر حیوانات دیده می‌شود. این بیماری ممکن است محدود به پوست باقی بماند یا به غدد لنفاوی مجاور گسترش یابد. ناحیه‌ی سر، به‌ویژه روی بینی یا اطراف گوش‌ها، معمول‌ترین محل بروز ضایعات است. در مراحل اولیه، علائم عمومی مانند تب یا بی‌حالی مشاهده نمی‌شود؛ اما با مزمن شدن بیماری، ممکن است علائمی مانند تب، افسردگی و کاهش سطح فعالیت ظاهر شود. در موارد نادر، عفونت ممکن است از طریق جریان خون به اندام‌هایی مانند استخوان، ریه، کبد، طحال، دستگاه گوارش، بیضه‌ها یا سیستم عصبی مرکزی منتقل شود.
تشخیص و درمان اسپوروتریکوزیس در گربه‌ها
تشخیص قطعی این بیماری معمولاً از طریق شناسایی قارچ در نمونه‌ی بافتی یا کشت آزمایشگاهی انجام می‌شود. درمان نیاز به مصرف طولانی‌مدت داروهای ضدقارچ دارد که حتی تا ۳ تا ۴ هفته پس از بهبودی ظاهری باید ادامه یابد تا از عود بیماری جلوگیری شود.
نکات مهم برای صاحبان گربه‌های مبتلا
از آنجایی که اسپوروتریکوزیس قابلیت انتقال به انسان را دارد، رعایت اصول بهداشتی در حین مراقبت از گربه بیمار بسیار اهمیت دارد. مطالعات نشان داده‌اند که سرپرست گربه بیش از سایر اعضای خانواده در معرض خطر ابتلا قرار دارد. در صورت ابتلای حیوان خانگی شما به این بیماری، لازم است با دامپزشک مشورت کرده و اقدامات لازم برای حفاظت از خود و سایر اعضای خانواده را به‌دقت انجام دهید.
رینوسپوریدیوزیس (Rhinosporidiosis)
بیماری رینوسپوریدیوز یک عفونت قارچی مزمن، غیرکشنده و نسبتاً نادر در گربه‌ها است که عمدتاً مخاط بینی و در مواردی نیز پوست را درگیر می‌کند. عامل این بیماری قارچی، Rhinosporidium seeberi است. این بیماری بیشتر در کشورهای هند، آفریقا و آمریکای جنوبی گزارش شده و در آمریکای شمالی شیوع چندانی ندارد.
علائم بیماری رینوسپوریدیوز در گربه‌ها
این بیماری با رشد توده‌های پلیپی‌شکل (مشابه پولیپ) در مسیرهای بینی همراه است. این توده‌ها ممکن است نرم، صورتی، شکننده، لوبیایی‌شکل و دارای سطحی ناصاف باشند. گاهی اندازه آن‌ها به‌قدری بزرگ می‌شود که باعث انسداد یا بسته‌شدن کامل مجاری بینی می‌شوند. در مواردی که پوست درگیر شود، ضایعات می‌توانند به‌صورت تکی یا چندتایی ظاهر شده، به پوست پایه چسبیده باشند یا از طریق یک پایه باریک متصل شده باشند.
تشخیص رینوسپوریدیوز در گربه
تشخیص قطعی این عفونت از طریق نمونه‌برداری بافتی (بیوپسی) و مشاهده مستقیم قارچ در بافت آلوده انجام می‌شود.
درمان بیماری قارچی رینوسپوریدیوز
درمان استاندارد، برداشت جراحی ضایعات قارچی است. با این حال، بازگشت مجدد توده‌ها پس از جراحی امری رایج محسوب می‌شود و نیاز به پیگیری مستمر دامپزشکی دارد.
فئوهیفومایکوزیس (Phaeohyphomycosis)
فئوهایفومایکوز (Phaeohyphomycosis) اصطلاحی عمومی برای نوعی عفونت قارچی است که توسط قارچ‌های رنگدانه‌دار خانواده Dematiaceae ایجاد می‌شود. این بیماری در اثر ورود قارچ به بافت‌های بدن، معمولاً از طریق زخم یا آسیب پوستی، بروز پیدا می‌کند.
فئوهایفومایکوز در گربه‌ها نسبتاً نادر است، اما در موارد بروز، اغلب محدود به پوست و بافت‌های زیرجلدی باقی می‌ماند.
علائم فئوهایفومایکوز در گربه‌ها
در اغلب موارد، توده‌هایی با رشد آهسته در زیر پوست گربه ظاهر می‌شود که ممکن است در نواحی پنجه‌ها، گوش‌ها، صورت یا حفره بینی دیده شوند. این توده‌ها در برخی موارد ممکن است دچار زخم و ترشح شوند. در موارد بسیار نادر، عفونت می‌تواند سیستم عصبی مرکزی را نیز درگیر کند که وضعیت بسیار پیچیده‌تری ایجاد خواهد کرد.
تشخیص و درمان فئوهایفومایکوز در گربه
تشخیص این بیماری نیازمند بررسی دقیق بالینی، نمونه‌برداری از بافت آسیب‌دیده و آزمایش قارچ‌شناسی است. درمان فئوهایفومایکوز در گربه‌ها دشوار است و در بسیاری از موارد، برداشتن کامل ضایعه از طریق جراحی می‌تواند منجر به درمان قطعی شود. اگر انجام جراحی ممکن نباشد، ممکن است درمان با داروهای ضدقارچ مانند ایتراکونازول یا فلوکونازول به‌عنوان جایگزین در نظر گرفته شود، اگرچه موفقیت درمان دارویی به شرایط بالینی و وسعت درگیری بستگی دارد.
میسیتوما (Mycetoma)
مایستوما (Mycetoma) نوعی عفونت نادر پوستی و بافت‌های زیرجلدی در گربه‌هاست که معمولاً به‌صورت ندول‌ها یا توده‌هایی شبیه تومور ظاهر می‌شود. هنگامی که عامل ایجاد این ضایعات قارچ باشد، به آن‌ها «مایستومای قارچی» یا Eumycotic Mycetoma گفته می‌شود.
در این شرایط، قارچ در محل ضایعه رشد کرده و به‌صورت توده‌هایی کوچک به نام گرانول یا دانه تجمع می‌یابد. رنگ و اندازه این گرانول‌ها بسته به نوع قارچ متفاوت است. گرچه مایستوما در گربه‌ها به‌ندرت دیده می‌شود، اما در صورت بروز، درمان آن می‌تواند چالش‌برانگیز باشد.
علائم مایستوما در گربه
مایستوماهای قارچی معمولاً محدود به بافت‌های زیر پوست هستند، اما در برخی موارد می‌توانند از عفونت‌های قارچی در شکم ناشی شوند. در گربه‌ها، این بیماری بیشتر به‌صورت ندول‌های پوستی در ناحیه پاها، اندام‌ها یا صورت ظاهر می‌شود. در صورتی که پا یا اندام درگیر باشد، عفونت می‌تواند به استخوان نیز گسترش پیدا کند.
تشخیص مایستوما در گربه‌ها
برای تشخیص دقیق مایستوما، شناسایی نوع قارچ درون ضایعه ضروری است. این کار اغلب از طریق نمونه‌برداری بافتی (بیوپسی) انجام می‌شود. گرچه مایستوماهای پوستی معمولاً خطر مرگ ندارند، اما به‌دلیل عمق نفوذ و مقاومت بالا، درمان آن‌ها می‌تواند بسیار زمان‌بر و سخت باشد.
مایستوماهای شکمی خطرناک‌تر هستند، زیرا معمولاً بخش وسیعی از بافت‌ها را درگیر می‌کنند و پیش‌آگهی آن‌ها محتاطانه است.
درمان مایستوما در گربه
درمان مایستوما در گربه‌ها بر اساس محل و شدت درگیری بافتی تعیین می‌شود. دامپزشک ممکن است یکی یا ترکیبی از موارد زیر را توصیه کند:
- جراحی برداشت ضایعه (در موارد شدید، ممکن است به قطع عضو نیاز باشد)
- درمان دارویی با ضدقارچ‌ها
درمان به موقع و پایش منظم توسط دامپزشک، شانس کنترل بیماری را افزایش می‌دهد. اگرچه مایستوما در گربه نادر است، آگاهی از علائم و پیگیری سریع دامپزشکی نقش کلیدی در کنترل و بهبود وضعیت حیوان دارد.
علائم قارچ پوستی گربه
عفونت قارچی پوست در گربه‌ها ممکن است سطحی باشد و با علائمی مانند ریزش مو، قرمزی پوست، پوسته‌پوسته شدن، تشکیل زخم‌های خشک یا دلمه‌دار، تغییر رنگ پوست و ایجاد جوش‌های چرکی همراه باشد. در موارد خفیف، فولیکول‌های مو به راحتی از پوست جدا می‌شوند؛ اما عفونت قارچی شدید می‌تواند منجر به تشکیل توده‌های زیرپوستی، مجاری ترشحی و آبسه شود. همچنین ابتلا به عفونت‌های باکتریایی ثانویه در این شرایط شایع است.
برخی از قارچ‌ها توانایی نفوذ به بدن را دارند و می‌توانند منجر به بیماری سیستمیک شوند که معمولاً ریه‌ها و سیستم عصبی مرکزی را درگیر می‌کند. علائم غیرپوستی عفونت قارچی گربه‌ها شامل موارد زیر است:
- تب
- بی‌حالی
- سختی در تنفس
- سرفه
- کاهش وزن
- نابینایی
- تشنج
دلایل قارچ پوستی گربه
قارچ‌ها به دو دسته بیماری‌زا (پاتوژن) و غیر بیماری‌زا تقسیم می‌شوند که به‌طور معمول در محیط زیست یافت می‌شوند. گونه‌های بیماری‌زا که عامل عفونت قارچی هستند، عمدتاً در خاک زندگی می‌کنند اما می‌توانند از طریق وسایل آلوده یا تماس با حیوانات دیگر منتقل شوند. گربه‌ها معمولاً از طریق تماس مستقیم، به‌ویژه زمانی که پوست دچار آسیب یا زخم شده باشد، و همچنین از طریق استنشاق یا بلعیدن اسپورهای قارچی، دچار عفونت قارچی پوستی می‌شوند.
قارچ‌ها به صورت فرصت‌طلب عمل می‌کنند و بیشتر در زمانی که سیستم ایمنی میزبان ضعیف شده باشد، زخم یا عفونت‌های همزمان وجود داشته باشد، رشد می‌کنند. اغلب عفونت‌های باکتریایی و قارچی به‌طور همزمان تشخیص داده می‌شوند، هرچند تعیین اینکه کدام یک ابتدا رخ داده است، ممکن است دشوار باشد.
اگرچه گربه‌های خانگی نیز ممکن است به عفونت قارچی مبتلا شوند، گربه‌هایی که در فضای باز تردد دارند بیشتر در معرض تماس با عوامل قارچی قرار می‌گیرند. برخی گربه‌ها ممکن است ناقل بدون علامت قارچ باشند، یعنی خودشان علائمی نداشته باشند اما قادر به انتقال بیماری به سایر حیوانات و حتی انسان‌ها باشند.
نژادهای گربه با موهای بلند مانند پرشین و هیمالین احتمال بیشتری برای ابتلا به قارچ پوستی دارند.
تشخیص قارچ پوستی گربه توسط دامپزشکان
بر اساس سبک زندگی گربه و علائم بالینی مانند ریزش مو، پوسته‌ریزی و ایجاد دلمه روی پوست، دامپزشکان ممکن است به وجود عفونت قارچی پوستی مشکوک شوند. برای تشخیص دقیق قارچ پوستی گربه و افتراق آن از بیماری‌های مشابه مانند عفونت‌های باکتریایی یا انگلی، از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود.
- خراش عمیق پوست و سیتولوژی: اگرچه ساختارهای قارچی در این روش به‌ندرت دیده می‌شوند، اما خراش پوست و سیتولوژی به تشخیص عفونت‌های باکتریایی همراه و انگل‌های پوستی کمک می‌کند. همچنین عفونت‌های مخمری به‌طور رایج با سیتولوژی شناسایی می‌شوند.
- بررسی با چراغ وود: برخی از گونه‌های قارچی، به‌ویژه Microsporum canis، در زیر چراغ وود به رنگ سبز روشن فلورسانس نشان می‌دهند. البته امکان وجود نتایج مثبت یا منفی کاذب وجود دارد، بنابراین این روش صرفاً به عنوان ابزاری اولیه برای غربالگری به کار می‌رود.
- تریكوگرام (بررسی ریشه مو): در این آزمایش، فولیکول مو و پوسته‌های اطراف ضایعه زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود تا نشانه‌هایی از ساختارهای قارچی مشاهده شود.
- کشت درماتوفیت: این روش استاندارد طلایی برای تشخیص قارچ پوستی گربه است و شامل نمونه‌برداری از ضایعات پوستی و قرار دادن آن‌ها روی محیط کشت به مدت دو تا سه هفته می‌شود. هر گونه رشد قارچی ثبت و برای شناسایی گونه‌ها آنالیز می‌شود.
- بیوپسی: در موارد زخم‌های غیر قابل درمان و توده‌هایی که نیاز به جراحی دارند، بیوپسی (برداشت نمونه بافت) برای بررسی دقیق‌تر توصیه می‌شود.
- آزمایش PCR: برخی آزمایشگاه‌ها قادر به انجام تست‌های PCR برای شناسایی DNA قارچ هستند که می‌تواند به تشخیص سریع‌تر و دقیق‌تر کمک کند.
درمان قارچ پوستی گربه‌ها
در برخی موارد، برداشتن جراحی گره‌ها، کانال‌های تخلیه و آبسه‌ها به عنوان روش درمانی ترجیح داده می‌شود. نمونه‌برداری از ضایعات جراحی‌شده برای تشخیص قطعی ضروری است.
تمام بیماری‌های همزمان، مانند عفونت‌های باکتریایی، حساسیت‌ها، انگل‌ها یا بیماری‌هایی که موجب تضعیف سیستم ایمنی می‌شوند، باید بررسی و در صورت نیاز درمان شوند.
ضایعات پوستی شامل پوسته‌ها، ترشحات و ریزش مو معمولاً با داروهای ضد قارچ خوراکی مانند ایتراکونازول، تربینافین و فلوکونازول درمان می‌شوند. توجه داشته باشید که همه داروهای ضد قارچ برای گربه‌ها بی‌خطر نیستند، بنابراین فقط باید از داروهای تجویزی دامپزشک استفاده شود. این داروها معمولاً طولانی‌مدت (چند ماه) مصرف می‌شوند و درمان باید حداقل سه تا چهار هفته پس از برطرف شدن علائم بالینی ادامه یابد. بهبودی بالینی تنها شامل رفع علائم ظاهری نیست، بلکه نیاز به دو آزمایش منفی کشت قارچ نیز دارد.
دیگر حیوانات خانه نیز ممکن است برای جلوگیری از حامل بودن بدون علامت تحت درمان قرار گیرند.
عود بیماری شایع است و نظافت کامل محیط زندگی حیوان اهمیت فراوانی دارد. شست‌وشوی روزانه بسترها و اجتناب از استفاده از سطوحی که تمیز کردن آن دشوار است (مانند فرش) توصیه می‌شود. ممکن است لازم باشد اقلام غیر قابل شست‌وشو مثل درخت‌های گربه یا اسباب‌بازی‌ها دور انداخته شوند تا منبع عفونت مجدد قطع شود.
درمان موضعی ضد قارچ، مانند حمام با گوگرد یا شامپوهای حاوی میکونازول، در حذف هاگ‌های قارچ روی پوست و کاهش گسترش بیماری موثر است و معمولاً در کل دوره درمان توصیه می‌شود.
بهبودی و مدیریت قارچ پوستی گربه‌ها
به طور کلی، پیش‌آگهی درمان قارچ پوستی در گربه‌ها خوب تا عالی است. والدین حیوان باید انتظار مراجعات متعدد به دامپزشک در طول دوره درمان را داشته باشند. گربه‌ها زمانی به طور کامل درمان شده محسوب می‌شوند که علائم بالینی برطرف شده و دو کشت قارچی منفی به دست آید. پس از آن، درمان باید حداقل یک ماه دیگر ادامه یابد.
علل تضعیف سیستم ایمنی باید ارزیابی شوند، از جمله مصرف استروئیدها، داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی و بیماری‌هایی مانند سرطان.
اکثر گربه‌ها با گذشت زمان و درمان کامل، بهبود می‌یابند. درمان مداوم و پاکسازی کامل محیط، کلید موفقیت است. از آنجا که عود بیماری رایج است، صبر و تعهد والدین حیوان به درمان اهمیت زیادی دارد تا بهبودی نهایی حاصل شود.
