بیماری توکسوپلاسموز گربه (Toxoplasmosis) از یک نوع انگل به نام توکسوپلاسما گوندی بوجود آمده که به عنوان یک انگل یوکاریوت تک سلولی شناخته می‌شود. این عفونت از جمله بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان است. زیرا مدفوع گربه‌ها، گوشت خام گوزن، بره و خوک می‌توانند این بیماری را به انسان منتقل کنند. همچنین در برخی موارد این عفونت از طریق آب نیز منتقل می‌شود. اگر شما عزیزان به دنبال کسب اطلاعات بیشتر درباره عفونت توکسوپلاسموز هستید در این مقاله از پت گلد با ما همراه باشید. ما قصد داریم تمامی جزئیات این عفونت را با شما به اشتراک بگذاریم.
بیماری توکسوپلاسموز چیست؟
بیماری توکسوپلاسموز گربه یا توکسوپلاسموزیس یک عفونت انگلی است که به وسیله انگل یوکاریوت تک سلولی به نام توکسوپلاسما گوندی ایجاد می‌شود. انسان‌ها، برخی از پستانداران، پرندگان و حیوانات اهلی می‌توانند به این بیماری مبتلا شوند. بیماری توکسوپلاسموز یکی از مهم‌ترین و خطرناک‌ترین بیماری‌های مشترک بین انسان و گربه است که دامپزشکان به وفور با آن مواجه می‌شوند. توکسوپلاسموز در بدن گربه‌ها رشد می‌کند و می‌تواند از طریق شکار حیواناتی که به این بیماری مبتلا هستند یا از طریق مصرف گوشت خام و تماس با خاک آلوده به گربه‌ها منتقل شود. گربه‌ها به عنوان میزبان اصلی انگل توکسوپلاسما گوندی عمل می‌کنند و چرخه زندگی این انگل در بدن آنها کامل می‌شود.
به طوری که تنها گربه‌ها می‌توانند اووسیت‌های این بیماری را از طریق مدفوع خود دفع کنند و باعث آلوده شدن سایر حیوانات شوند. افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند یا مادران باردار بیشتر در معرض این بیماری قرار می‌گیرند و گاهی اوقات این عفونت می‌تواند باعث سقط جنین شود. انتقال انگل توکسوپلاسموز از طریق لمس و نوازش گربه‌ها به انسان امکان‌پذیر نیست. بنابراین بیماری توکسوپلاسموز گربه در گربه‌های خیابانی بسیار شایع است. انگل پس از دفع تا ۴۸ ساعت خارج از بدن گربه می‌تواند عفونی باقی بماند. همچنین آب دهان گربه‌ها حاوی آنزیم لیزوزیم است که خاصیت ضد باکتریایی دارد.
درمان توکسوپلاسموز در گربه
در بیشتر مواقع درمان گربه‌ها ضروری نیست اما اگر درمان نیاز باشد، معمولاً ترکیبی از آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ضد انگل تجویز می‌شود. انسان‌ها نیز باید برای دریافت مشاوره‌های درمانی و گزینه‌های حمایتی با پزشک خود مشورت کنند. از این‌رو برای پیشگیری از ابتلا به بیماری توکسوپلاسموز گربه می‌توانید به نکات زیر توجه کنید:.
- گربه‌ها فقط در اولین مواجهه خود با این بیماری، اووسیست‌ها را به محیط منتقل می‌کنند و در مواجهه‌های بعدی خطرناک نخواهند بود. بنابراین توصیه می‌شود که گربه‌ها یک بار در زندگی خود به مدت دو روز تحت درمان عفونی قرار گیرند.
- احتمال ابتلا به توکسوپلاسموز در گربه‌هایی که همیشه در خانه نگهداری می‌شوند به طور قابل توجهی پایین است. زیرا این گربه‌ها طعمه‌های حامل بیماری را شکار نمی‌کنند. تنها ترشحات آلوده گربه‌ها، مدفوع آنها است. خانم‌های باردار در صورت تماس تصادفی با گربه‌ها مبتلا نمی‌شوند، بلکه تماس با مدفوع عامل اصلی انتقال بیماری است.
- زنان باردار یا افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند باید از تمیز کردن جعبه خاک گربه یا تماس با مدفوع آنها بپرهیزند. در صورتی که این کار ضروری باشد باید از دستکش استفاده کنند. جعبه خاک گربه باید به طور روزانه تمیز شود و برای ضدعفونی کردن آن می‌توان از وایتکس یا آب جوش استفاده کرد. همچنین شستن دست‌ها بلافاصله بعد از درآوردن دستکش‌ها ضروری است.
- در آمریکای شمالی افراد بیشتر به دلیل مصرف گوشت خام، نوشیدن یا خوردن محصولات لبنی غیر پاستوریزه و مصرف سبزیجات خام و آلوده در معرض خطر ابتلا به بیماری توکسوپلاسموز گربه قرار دارند. همچنین انتقال مستقیم عفونت از گربه‌ها به انسان بسیار کم است.
- برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری، می‌توان گربه‌ها را از باغچه و جعبه شن کودکان دور نگه داشت. به طوری که هنگام باغبانی از دستکش استفاده کرد و گربه‌ها را در داخل خانه نگه داشت تا از طعمه‌های خارجی دور باشند.
تشخیص توکسوپلاسموز به چه شکل انجام می‌شود؟
با توجه به این که علائم بیماری توکسوپلاسموز گربه به بسیاری از بیماری‌های عفونی مانند آنفولانزا شباهت دارد. تشخیص قطعی این بیماری تنها از طریق آزمایش خون و بررسی آنتی‌ژن‌های مرتبط با آن امکان‌پذیر است. همچنین اگر نتایج آزمایش آنتی‌بدن‌ها مثبت باشد، پزشک معمولاً برای اطمینان از وجود این عفونت آزمایش‌های تکمیلی دیگری را نیز تجویز می‌کند. لازم به ذکر است که ابتلا به این عفونت در دوران بارداری به مراقبت‌های ویژه‌ای نیاز دارد. در این راستا انجام سونوگرافی و آزمایش‌های ژنتیکی برای بررسی احتمال ابتلای جنین به این بیماری بسیار حیاتی و مهم است. اگر وضعیت مادر باردار چندان مناسب نباشد و عفونت به جنین منتقل شود، بسته به سن حاملگی و وضعیت جنین ممکن است گزینه سقط جنین مطرح شود. در صورتی که بارداری ادامه یابد، معمولاً آنتی‌بیوتیک‌های قوی برای مادر تجویز می‌شود.
راه‌های انتقال بیماری توکسوپلاسموز در گربه‌ها
برای پیشگیری از ابتلا به بیماری توکسوپلاسموز ابتدا باید راه‌های انتقال آن را بدانید از این‌رو در ادامه به بررسی این موضوع می‌پردازیم:
- خوردن انگل دفع شده: گربه‌ها می‌توانند با خوردن انگل‌هایی که از گربه‌های آلوده در محیط دفع شده‌اند به بیماری توکسوپلاسموز گربه مبتلا شوند.
- تماس مدفوع با آب یا غذا: مدفوع گربه ممکن است با آب یا غذای آن ها تماس پیدا کند و در نتیجه گربه با مصرف این آب یا غذاهای آلوده به بیماری مبتلا شود. انگل دفع شده از مدفوع گربه به اووسیت معروف است که به طور عامیانه به آن تخم انگل می‌گویند. این اووسیت باید بین 1 تا 5 روز در محیط باقی بماند تا عفونی شود و بتواند سایر گربه‌ها، پستانداران (از جمله انسان‌ها) و پرندگان را آلوده کند. بنابراین اگر مدفوع گربه به سرعت و به طور مناسب جمع‌آوری و حذف شود، احتمال انتقال بیماری به انسان و سایر حیوانات به حداقل می‌رسد.
- خوردن مراحل تکاملی انگل: گربه‌ها می‌توانند با خوردن برادی‌زوئیت‌ها یا تاکی‌زوئیت‌هایی که در بافت‌های بدن پستانداران و پرندگان آلوده وجود دارند به بیماری توکسوپلاسموز گربه دچار شوند.
- شکار: گربه‌ها معمولاً شکار را دوست دارند و با خوردن شکارهایی که به توکسوپلاسما آلوده هستند به این بیماری مبتلا می‌شوند. همچنین مصرف گوشت خام، نیم‌پز یا نپخته آلوده نیز می‌تواند باعث انتقال بیماری شود. زمانی که گربه از طریق خوردن گوشت یا بافت آلوده (مثل گوشت نپخته یا شکار) به توکسوپلاسما مبتلا می‌شود، معمولاً 3 تا 10 روز بعد می‌تواند انگل را از طریق مدفوع دفع کند و این باعث انتشار بیماری می‌شود. در صورتی که گربه از طریق خوردن تخم انگل از محیط آلوده شود این زمان معمولاً بین 19 تا 48 روز خواهد بود.
- انتقال از طریق جنین: در گربه‌های باردار مرحله‌ای از تکامل انگل به نام تاکی‌زوئیت می‌تواند از طریق جفت به جنین منتقل شود.
علائم بیماری توکسوپلاسموز گربه
همان‌طور که گفته شد بیماری توکسوپلاسموز گربه می‌تواند هم در گربه‌ها و هم در سایر حیوانات حساس به این انگل علائمی داشته باشد. در واقع علائم بیماری توکسوپلاسموز به ندرت در گربه‌ها مشاهده می‌شود و بیشتر نشانه‌های بالینی آنودر گربه‌هایی که دچار نقص ایمنی هستند دیده می‌شود. عامل ایجاد بیماری معمولاً انتقال انگل از روده به خارج از دستگاه گوارش و انتشار آن در بافت‌های لنفاوی، ریه، مغز، نخاع، چشم و… است. فعالیت انگل در این بافت‌ها سبب التهاب و تخریب بافت طبیعی آن ناحیه می‌شود. به طوری که عملکرد آن عضو را مختل خواهد کرد. بنابراین می‌توان گفت که توکسوپلاسما می‌تواند چندین عضو را تحت تأثیر قرار دهد و عوارضی نظیر تورم موضعی یا عمومی غدد لنفاوی، التهاب مغز، التهاب قلب، التهاب شبکیه چشم و… را به همراه داشته باشد. همچنین بروز علائم به عضوی که تحت تأثیر انگل قرار گرفته بستگی دارد.آلودگی از طریق جفت می‌تواند باعث نقص‌الخلقه‌زایی، مرده‌زایی و مرگ قبل از شروع به شیرخوارگی شود.
بچه گربه‌هایی که جان سالم به در می‌برند ممکن است علائمی نظیر بی‌اشهایی، ضعف، تب، علائم تنفسی مانند تنگی نفس، افزایش صداهای تنفسی، علائم کبدی مثل زردی، تورم شکم و کبد و علائم عصبی از خود نشان دهند.
گربه‌هایی که بعد از تولد دچار توکسوپلاسموز می‌شوند، ممکن است علائمی همچون بی‌اشتهايي، بی‌حالی، تب بالا، ضعف، کاهش وزن، اسهال، استفراغ، التهاب چشم، زردی، سختی تنفس و مشکلات حرکتی مانند عدم تعادل و گیجی را از خود نشان دهند. توکسوپلاسموز در گربه‌های جوان (زیر یک سال) می‌تواند باعث بروز عفونت شود که علائمی مانند: تب، زردی، کاهش وزن، اسهال و استفراغ، سختی در تنفس و التهاب لوزه‌ها را به دنبال دارد. در حالی که در گربه‌های پیر می‌تواند سبب تحلیل عضلات، سفت شدن بدن، راه رفتن غیرطبیعی و سایر علائم مرتبط با اختلالات مغزی یا نخاعی مانند: تشنج و تلوتلو خوردن شود.
پس از ابتلا به بیماری توکسوپلاسموز گربه اگر سیستم ایمنی بدن قدرت کافی داشته باشد با انگل مقابله خواهد کرد به طوری که سرعت تکثیر آن را کاهش می‌دهد. در این صورت انگل به صورت خفته در بافت‌ها باقی می‌ماند و تا زمانی که ایمنی بدن حیوان کافی باشد در این حالت باقی خواهد ماند. هرگاه به دلایلی مانند استفاده از داروهای تضعیف‌کننده ایمنی، ابتلا به بیماری‌های دیگر، کهولت سن، استرس و… ایمنی بدن کاهش یابد، انگل از حالت خفته خارج شده و به سرعت فعالیت خود را آغاز می‌کند. به همین دلیل بیماری در حیوانات دچار نقص یا ضعف ایمنی، جنین‌های در حال رشد و حیوانات پیر شدیدتر است.
عوارض ممکن اختلالات روانی
تحقیقات نشان می‌دهند که بیماری توکسوپلاسموز گربه می‌تواند بر رفتار انسان تأثیر بگذارد. در حال حاضر این بیماری به عنوان یکی از عوامل مؤثر در بروز اختلالات روانی مختلف از جمله افسردگی، اضطراب و اسکیزوفرنی شناخته می‌شود. در پژوهش‌های علمی میزان پادتن تی-گوندی در افرادی که به اسکیزوفرنی نوع اول مبتلا هستند به طور قابل توجهی بالاتر از افراد سالم گزارش شده است.
از این‌رو بسیاری از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، سابقه ابتلا به توکسوپلاسموز را در جمعیت عمومی این بیماری دارند. تحقیقات جدید در دانشگاه لیدز نشان می‌دهد که این انگل آنزیم‌هایی با فعالیت هیدروکسیلاز تیروزین و فنیل آلانین هیدروکسیلاز تولید می‌کند. این آنزیم‌ها می‌تواند رفتار افرادی که به توکسوپلاسموز مبتلا هستند را دچار مشکل کند. این تغییرات به واسطه تغییر در تولید دوپامین، که یک انتقال‌دهنده عصبی مهم در خلق و خو، تعاملات اجتماعی، توجه، انگیزه و الگوهای خواب است، مشاهده می‌شود.
واکسن توکسوپلاسموز در گربه‌ها
در حال حاضر هیچ واکسنی برای پیشگیری از ابتلا به بیماری توکسوپلاسموز گربه وجود ندارد. خوشبختانه این بیماری قابل درمان است و با تجویز مناسب آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توان آن را کنترل کرد. نکته مهم این است که مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها باید تا چند روز پس از شروع درمان ادامه یابد. امروزه تحقیقات برای تولید واکسنی علیه توکسوپلاسموز در حال انجام است و امیدواریم که در آینده نزدیک روش‌های سریع‌تری برای تشخیص و درمان این بیماری کشف شود. همچنین استفاده از تشویقی‌ها و مکمل‌های مختلف می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی گربه‌ها کمک کند.
چه افرادی در معرض خطر ابتلا به توکسوپلاسموز قرار دارند؟
زنان باردار و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند بیشتر در معرض خطرات و مشکلات ناشی از بیماری توکسوپلاسموز گربه قرار می‌گیرند. عفونت در دوران بارداری بزرگ‌ترین نگرانی محسوب می‌شود چرا که بین یک سوم تا نیمی از نوزادانی که از مادران مبتلا به توکسوپلاسما متولد می‌شوند، آلوده هستند. بیشتر زنانی که در دوران بارداری به این انگل آلوده می‌شوند، هیچ علامتی از خود نشان نمی‌دهند و بسیاری از نوزادان آلوده در بدو تولد نیز علائمی ندارند. بنابراین این کودکان ممکن است در مراحل بعدی زندگی با مشکلاتی مانند از دست دادن بینایی و شنوایی، عقب‌ماندگی ذهنی و در موارد شدید، حتی مرگ مواجه شوند.
افرادی که تحت درمان‌های سرکوب‌کننده سیستم ایمنی قرار دارند یا به بیماری‌هایی مانند ایدز مبتلا هستند، ممکن است علائمی مانند بزرگ شدن غدد لنفاوی، اختلالات چشمی و مشکلات سیستم عصبی مرکزی، بیماری‌های تنفسی و قلبی را تجربه کنند. در این گروه به ویژه در مبتلایان به ایدز شدید شدن بیماری شایع بوده و میزان مرگ و میر نیز بالا است. در گذشته به افرادی با سیستم ایمنی ضعیف و زنان باردار توصیه می‌شد که از نگهداری گربه‌ها خودداری کنند. اما اکنون CDC (مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها) اعلام کرده که این کار ضروری نیست. برای دریافت اطلاعات دقیق‌تر در مورد بیماری توکسوپلاسموز در انسان‌ها بهتر است با پزشک متخصص مشورت کنید.
سخن پایانی
بیماری توکسوپلاسموز گربه عموماً به عنوان یک بیماری جدی شناخته نمی‌شود اما برای افرادی که در دوران بارداری هستند یا سیستم ایمنی ضعیفی دارند، می‌تواند یک تهدید خاص و جدی باشد. خوشبختانه راه‌های متعددی برای پیشگیری از عفونت وجود دارد. برای کاهش خطر ابتلا به توکسوپلاسموز با توجه به شرایط خاص خود، بهتر است پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنید و با راه‌های پیشگیری از این بیماری به خوبی آشنا شوید.
