هاری در گربه یکی از بیماری‌های ویروسی خطرناک و کشنده‌ای است که می‌تواند تمام پستانداران خون‌گرم از جمله گربه‌ها و انسان‌ها را آلوده کند. با اینکه برخی گونه‌ها مقاومت طبیعی بیشتری دارند، اما اگر علائم هاری ظاهر شود، تقریباً همیشه منجر به مرگ خواهد شد. قدمت شناخت این بیماری به حدود ۲۳۰۰ سال پیش از میلاد برمی‌گردد.
در بیشتر ایالت‌های آمریکا، واکسیناسیون حیوانات خانگی مثل گربه و سگ اجباری است. با این حال، هنوز سالانه مواردی از ابتلا در گربه‌ها گزارش می‌شود. طبق آمار مرکز کنترل بیماری‌ها (CDC)، در سال ۲۰۲۲ بیش از ۳۵۰۰ مورد هاری در گربه‌ها ثبت شده است.
هاری در گربه چیست؟
هاری یک بیماری ویروسی بسیار خطرناک است که دستگاه عصبی حیوان به ویژه مغز و نخاع را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری در تمامی پستانداران، از جمله گربه‌ها، دیده شده و معمولا از طریق گاز گرفتن حیوان آلوده منتقل می‌شود.
علائم هاری در گربه‌ها به طور ناگهانی ظاهر شده و شامل اختلالات عصبی مانند عدم تعادلی، تحریک پذیری، پرخاشگری و در نهایت فلج و مرگ است. هاری یک بیماری مشترک بین انسان و حیوان (زئونوز) محسوب می‌شود؛ یعنی می‌تواند از حیوان به انسان نیز منتقل شود. با وجود اینکه هاری یکی از تهدیدهای جدی برای سلامت عمومی است، اما خوشبختانه در گربه‌های خانگی واکسینه شده شیوع بسیار کمی دارد. هاری درمانی ندارد و پس از بروز علائم، بیماری در اغلب موارد کشنده خواهد بود.
ویروس هاری چگونه منتقل می‌شود؟
ویروس هاری در خارج از بدن میزبان (پستانداران) دوام زیادی ندارد. رایج ترین روش انتقال، گاز گرفتن توسط حیوان آلوده است، چرا که ویروس از طریق بزاق وارد زخم می‌شود. در آمریکای شمالی، راکون، روباه، راسو و خفاش‌ها ناقل اصلی هستند. در اروپا، روباه‌ها منبع اصلی بوده و در آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین، سگ‌های ولگرد بیشترین نقش را دارند. به همین دلیل، احتمال انتقال هاری به انسان در این مناطق بالاتر است.
علت بروز هاری در گربه
عامل بیماری هاری، ویروسی از خانواده Rhabdoviridae است که معمولا از طریق گاز گرفتن توسط حیوان آلوده منتقل می‌شود. ویروس پس از ورود به بدن، در محل گزش تکثیر یافته و از طریق اعصاب محیطی به سمت مغز و نخاع حرکت می‌کند.
پس از آسیب به مغز، ویروس به غدد بزاقی می‌رسد و از این طریق قابلیت انتقال به دیگر حیوانات یا انسان را پیدا می‌کند.
گربه‌هایی که در فضای باز رفت آمد دارند، بیشتر در معرض تماس با حیوانات وحشی یا آلوده قرار می‌گیرند. از این رو توصیه می‌شود برای پیشگیری، گربه‌ها در فضای بسته نگهداری و واکسینه شوند.
علایم هاری در گربه
علائم معمولا به صورت خفیف آغاز شده و به سرعت تشدید می‌شوند. برای مثال، گربه‌ای که ابتدا کم اشتها شده ممکن است خیلی زود دچار رفتارهای عصبی و عدم تعادل شود و در مدت کوتاهی علائم فلج و مرگ را تجربه کند.
- کاهش اشتهای ناگهانی
- اضطراب و بی قراری
- تحریک پذیری و رفتار تهاجمی
- ناهماهنگی در حرکات بدن
- صداهای غیرعادی
- ترشح بیش از حد بزاق (آبریزش دهان)
- ناتوانی در بلع
- گشاد شدن مردمک چشم
- تشنج
- فلج
- مرگ ناگهانی
دوره نهفتگی هاری در گربه چقدر است؟
دوره کمون (نهفتگی) بیماری هاری از ۱۰ روز تا یک سال یا بیشتر می‌تواند متغیر باشد. در گربه‌ها معمولا بین ۳ تا ۸ هفته طول می‌کشد تا علائم ظاهر شوند و از زمان شروع علائم، مرگ ظرف ۱۰ روز اتفاق می‌افتد.
سرعت پیشرفت بیماری به سه عامل بستگی دارد:
- محل گازگرفتگی (هرچه نزدیک‌تر به مغز یا نخاع باشد، خطرناک است)
- شدت زخم
- میزان ویروسی که وارد بدن شده (ویروس همیشه در بزاق حیوان آلوده وجود ندارد)
تشخیص هاری در گربه
تشخیص قطعی هاری تنها از طریق آزمایش مغز پس از مرگ امکان پذیر است. دامپزشک با دریافت اطلاعاتی درباره وضعیت واکسیناسیون گربه، زمان شروع علائم و احتمال تماس با حیوانات مشکوک، می‌تواند احتمال هاری را ارزیابی کند.
دو روش متداول برای تشخیص آزمایشگاهی:
- میکروسکوپ فلورسنت: بررسی بافت مغز با آنتی‌بادی‌های مخصوص؛ در صورت وجود ویروس، بافت به رنگ سبز درخشان درمی‌آید.
- آزمایش PCR: تحلیل DNA ویروس در بافت مغز از طریق دستگاه‌های تخصصی.
درمان هاری در گربه
متأسفانه هاری درمان ندارد و پس از بروز علائم، گربه مبتلا به طور حتم خواهد مرد. اما اگر گربه‌ای واکسینه شده در معرض ویروس قرار گیرد، تزریق مجدد واکسن پیش از شروع علائم ممکن است مانع از پیشرفت بیماری شود.
در گربه‌های واکسینه‌نشده، معمولا اقدام به قرنطینه یا در بسیاری از موارد، اتانازی (مرگ با روش انسانی) برای جلوگیری از انتقال ویروس و جلوگیری از رنج حیوان، توصیه می‌شود.
پیشگیری از هاری در گربه
مؤثرترین روش پیشگیری، واکسیناسیون منظم گربه‌ها در برابر هاری است. برنامه واکسیناسیون به شرح زیر است:
- تزریق اولین واکسن در ۱۶ هفتگی
- نوبت یادآور پس از یک سال
- سپس هر ۱ تا ۳ سال یک‌بار، بسته به نوع واکسن
نگهداری گربه‌ها در فضای بسته نیز نقش مهمی در جلوگیری از مواجهه با حیوانات آلوده دارد.
منابع
